چکیده: افلاطون در رساله کراتیلوس، از زبان سقراط، هرمس خداوندگار سخن، دانای زبان رمزی و مکتوم فرزانه تأویل و رمزگشای بطون سروش غیبی را مؤسس و آغازگر نظریه یا دانش هرمنوتیک بر می شماردمطالعه دقیق در فرایند بسط این نظریه، نشان می دهد که تاریخ هرمنوتیک از آغاز تاکنون سه دوره کلان را در برگرفته است. دوره اول از حیات هرمس رسول وپیام رسان سخنهای آسمانی شروع شده و تا میلاد حضرت عیسی مسیح (ع) به درازا می کشد. این دوره را دوره اقدام هرمنوتیک می خوانیم. دوره دوم که تسامحاً باید آن را دوران میانه می خوانیم از ابتدای تاریخ مسیحیت آغاز می شود و تا سده هفدهم تداوم می یابد. سرانجام واپسین دوره از شلایر ماخر (۱۷۶۸ ) تا پل ریکور را در بر می گیرد . لیکن دوره سوم خود به دو مرحله تقسیم می شود: بخش نخست این دوره را، هرمنوتیک کلاسیک یا رومانتیک و بخش دوم آن را هر منوتیک جدید نام نهاده اند. می کوشیم بر حسب عنوان نوشتار، دوره دوم را به تفصیل بررسی نماییم. به اعتقاد نگارنده ویژگی مسلط در دوره دوم هرمنوتیک در غرب و سراسر دوره تمدن اسلامی « رهیافت زبانی » است. هر خوانشی از تاریخ هرمنوتیک با کاویدن در هرمس، آراء و نوشته های هرمسی و شالوده بندی پایه های این نظریه توسط او، آغاز می شود. هرمنوتیک که ریشه در حقیقت هرمسی دارد، دیرینه ترین و کهن ترین آیین خوانش متون و هر نوشته ای، به ویژه متون آسمانی بشمار می آید . هرمس با تأویل همراه است، بدینسان متن و شیوه بر خواندن آن که امروزه به نام تأویل طرح می شود، از گونه ای تقدس برخوردار است. بی شک نخستین فرایند این تأویل در اندرزها و نصایح آسمانی پیامبران، حکماء و اندیشوران پدیدار شد. آغازگاه این فرایند در هرمس و اندیشه های وی صراحت پذیرفت. واژه هرمنوتیک Hermeneutic از تباریونانی هرمنیا Hermenia بر گرفته شد. می توان واژه اخیر را سخن و تأویل معنا کردو یا آن را بانام هرمس، همسان دانست. هرمنیا در معنای نخست نیز بازگرداندن سخن به زبانی صریح و شفاف است که جریان فهم را ممکن می سازد. سقراط در مکالمه کراتیلوس می گوید: به گمانم نام هرمس نمودار سخن گفتن است وبه همین دلیل، او را مفسر و تأویل کننده دانسته اند. نام اول او ایره مس بود و این واژه را بعدها به هرمس تبدیل کردیم، ایره مس خداوند سخن و گفتار و پیام آوران خدایان است.
