تمدن اسلامی را بسیاری تمدن متن بر می‌شمارند. بنیان آموزه‌های فکری و اجتماعی مسلمانان را متن وحیانی قرآن شکل می‌دهد. این متن آسمانی با وصف ماندگاری و اعجاز توأم شده و در منظر و باور مؤمنان و انسانهای راستین، سختی قدسی است. قرآن و آیاتش از دیر باز مطمح اندیشه و تفکر محققان و اندیشمندان دینی و غیر دینی بوده و هر یک از دریچه‌ای خاص بدان نگریستند. برخی نحوه نزول آیات را زیباترین موضوع قرآنی دانسته و به پژوهش گسترده پرداخته و در کیفیت تنزیل(دفعی یا تدریجی) با مطالعه دست زدند، گروهی دیگری «معنی» را اساس تدبر بر شمردن و رویکردها و منابع فهم گوناگونی را عرضه نمودند که امروزه با عنوان روشها و اصول تفسیر از آن یاد کرده و یک پژوهشگر در حال حاضر با مکاتب مختلفی از تفسیر و تأویل مواجه است. دسته‌ای تحقیق در آموزه‌های وحی را اساسی‌ترین پژوهش قلمداد کرده و به تتبع در آموزه‌های گوناگون تربیتی، اجتماعی، سیاسی، فکری و فرهنگی پرداخته و کوشیدند میان قرآن و نظریات عصر سازگاری ایجاد نمایند. اعجاز و راز ماندگاری تا به امروز همواره بنیانی‌ترین دغدغه متفکران اسلامی در مطالعه و پژوهش در آیات قرآنی را شکل می‌دهد. مناسبت میان آیات و سور بخشی از مطالعات مربوط به اعجاز را مؤدی می‌شود. حقیقت آن است که پژوهش در موضوع «تناسب» یکی از وجوه اعجاز را بر خواهد نمایاند.
